- مشخصات کتاب
- اشاره
- مدیران، اعضا، همکاران علمی و اجرایی جلد سوم
- بخش اول منابع معارف
- اشاره
- احادیث فاطمه علیها السلام،
- اشاره
- راویانِ روایاتِ حضرت فاطمه علیها السلام:
- سیر تاریخی تدوین روایات حضرت فاطمه علیها السلام:
- 1. آثار مفقود:
- 2. آثار موجود:
- موضوع و محتوای روایات حضرت فاطمه علیها السلام:
- 1. احادیث اعتقادی: احادیث بسیاری از حضرت علیها السلام به موضوعات اعتقادی اختصاص دارد. ایشان به تبیین دقیق عقاید صحیح و دفاع از آنها در برابر شبهات، اهتمام فراوان داشتند. بر اساس روایتی، فاطمه علیها السلام شاهد مناظره و نزاع زنی مؤمن با زنی معاند (مخالف حق) بود، زن مؤمن بر معاند چیره گشت و حضرت علیها السلام با ابراز خوشحالی، پیروزی زن مؤمن را مایه شادی ملائکه و شکست زن معاند را مایه حزن شیطان و گروهش دانست (تفسیر منسوب به امام عسکرى له، 346 - 347؛ طبرسی، الاحتجاج، 1 / 11؛ عاملی نباطی، 3 / 57). خداشناسی: در خطبه ها و دعاهای منقول از حضرت فاطمه علیها السلام، مطالب و معارف مهمی درباره خداشناسی وجود دارد. حضرت علیها السلام در خطبه فدکیّه، پس از حمد و ثنای خداوند، به یگانگی پروردگار شهادت داده و ضمن یادآوری نعمتهای الهی، به تمجید و تنزیه خدای متعال پرداخته است (ابن طيفور، 15؛ طبری امامی، 111 - 112؛ طبرسی، الاحتجاج، 1 / 132 - 133). در تسبيح منقول از ایشان نیز حضرت علیها السلام، ضمن تسبیح خدای تعالی، از اینکه خداوند در هفت آسمان از دیدگان خلق محجوب است، سخن گفته شده است (قطب راوندی، الدعوات، 91؛ مجلسی، 91 / 205 - 206). در دعاهایی که از حضرت علیها السلام نقل شده نیز این مطالب بیان شده است: ناتوانی آفریده ها از شناخت ذات خدا و ناشناخته بودن کنه ذات خدای تعالی (ابن طاووس، جمال الأسبوع، 174 - 175؛ مجلسی، 88 / 184)؛ ناتوانی انسان از درک صفات الهی و توصیف آن (ابن طاووس، فلاح السائل، 238)؛ علم خدا به اسرار غیب و آنچه در قلبها مخفی است (ابن طاووس، فلاح السائل، 238؛ مجلسی، 83 / 102 - 103)؛ ازلیت، ابدیت، خالقیت و دیگر صفات خدا (ر. ک: ابن طاووس، فلاح السائل، 202 - 205).
- 2. فضایل پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم و خاندانش:
- 3. حوادث پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله وسلم:
- 4. روایات دیگر:
- منابع:
- خطبه های فاطمه علیها السلام، سخنرانیهای حضرت فاطمه علیها السلام در دفاع از ولایت و روشنگری مردم و بررسی اسناد آن.
- مصحف فاطمه علیها السلام،
- دعاهای فاطمه علیها السلام،
- ادعیه حضرت زهرا علیه السلام و مضامین آنها:
- بخش دوم: معارف نظری
- اشاره
- خداشناسی،
- عدل الهی،
- ایمان،
- انسان شناسی،
- اشاره
- آفرینش انسان:
- ساحتهای وجود انسان:
- سرشت مشترک انسانی:
- جایگاه انسان در نظام آفرینش:
- فقر انسان: در انسان شناسیِ وحیانی، انسان با وجود کرامت ذاتی، آفرینش نیکو و برخورداری از نعمتهای الهی در جسم و روح، موجودی است که در ذات خویش فقیر بوده و نیازمند به غنيِ مطلق است (فاطر، 15)؛ دامنه این نیاز، دنیا و آخرت انسان را در بر می گیرد. از جمله مظاهر این نیازمندی، فقر آگاهی است. فقرآگاهی، ماهیت واقعی انسان و نوع ارتباط او با پروردگار را آشکار نموده و رهایی از هرچه غیر خداست و نیز، کمال و فنای انسان در پروردگار را فراهم می آورد (طباطبائی، المیزان، 17 / 33 - 34؛ همو، طریق عرفان، 63). فقرآگاهی، همچنین باعث می شود که انسان خود را در برخورداری از نعمتهای مادی و معنوی، عاملی مستقل ندانسته و همیشه خود را نیازمند رحمت خداوند بداند؛ چنان که حضرت فاطمه علیها السلام در مناجات خود، پس از نماز عصر، از پروردگار این گونه مسئلت می کند: «خدایا! جایگاهم را می بینی و سخن مرا می شنوی؛ بر کارم اشراف داری و بر آنچه در درونم است، آگاهی، و چیزی از کارهایی که انجام میدهم از تو پنهان نیست؛ پس حاجتم را از تو می خواهم و در خواسته ام به سوی تو تضرع و زاری می کنم؛ برای فقر و نیاز، سختی و تنگدستی، و خواری و ناداری از تو یاری می جویم؛ بنابراین دوام دین و نفس خویش و نیز همه نعمتهایی که به من ارزانی داشته ای را به خودت می سپارم». آن حضرت علیها السلام همچنین از خدا می خواهد
- مرگ اندیشی:
- کمال انسان:
- منابع:
- نبوت پیامبر صلی الله علیه و آله، بررسی نبوت پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله از دیدگاه حضرت فاطمه علیها السلام.
- اشاره
- جامعه پیش از بعثت:
- آفرینش پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: به فرموده حضرت زهرا علیها السلام، خداوند متعال پیش از آنکه به حضرت محمد صلى الله عليه وسلم مأموریت رسالت دهد، وی را برگزید و به او برتری و شرافت بخشید و پیش از خلقتش، او را نام نهاد: «إِذِ الْخَلَائِقُ بِالْغَيبِ مَكنُونَةٌ وَ بِسَتْرِ الْأهَاوِيلِ مَصُونَةٌ، وَ بِنِهَايةِ الْعَدَمِ مَقْرُونَةُ؛ آن هنگام که آفریدگان - از جمله حضرت آدم علیه السلام - در پسِ پرده غيب بوده و در ورای حجابهای هراس آور نگه داری می شدند و در مرز نیستی به سر می بردند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله برگزیده شده بود» (طبری امامی، 112؛ طبرسی، 1/ 133).
- آیین پیامبر صلى الله عليه و آله پیش از بعثت:
- فضیلت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله: هرچند از نظر زمان، پیامبر اکرم صلى الله عليه و آله آخرین پیامبر الهی است، اما از نظر رتبه، شرف و فضیلت، سرآمدِ پیامبران است (مسلم نیشابوری، 3/ 7؛ ابن طاووس، سعدالسعود، 35 - 36؛ مجلسی، 15 / 239) که سخن و حکم خدا با او کامل می شود؛ به گونه ای که کسی توان تغییر آن را ندارد (انعام، 115). حضرت فاطمه علیها السلام نیز آن حضرت صلی الله علیه و آله را پیش از آنکه مبعوث شود، برگزیده خدا می دانست و بر این باور بود که وقتی هنوز آفریدگان در جهانِ نیستی بودند، خداوند به پیامبر صلی الله علیه و آله مقامی بلند بخشید (طبرسی، 1/ 133) و او واسطه هدایت، رحمت، عزّت، برتری، فضیلت، شرافت، بصیرت و نجات از پرتگاهِ آتش است (ابن طاووس، فلاح السائل، 175؛ مجلسی، 83/ 68). همچنان که او را فرستاده و امین وحی الهی، برپادارنده حجت خداوند، نگهبان حریم حرمت الهی، مجری فرامین خداوند، تحکیم بخش آیات، وفاکننده نذرها، صابر در
- مشکلات رسالت:
- خاتمیت:
- آثار و دستاوردهای رسالت پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله:
- منابع:
- قرآن شناسی،
- امامت،
- اشاره
- فلسفه امامت:
- تعیین امام:
- دلایل امامت:
- ویژگیهای امام:
- دفاع حضرت فاطمه علیه السلام از حریم امامت:
- امامت و فضایل حضرت علی در سخنان حضرت فاطمه صلی الله علیه و آله: حضرت فاطمه صلی الله علیه و آله در مدت کوتاه پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه و آله، برای متوجه ساختن مردم به اهمیت امامت حضرت على صلی الله علیه و آله، هنگام سوگواری برای پدر، به ذکر فضایل امیر مؤمنان علیه السلام نیز می پرداخت تا آنها را با مقام و جایگاه آن حضرت علیه السلام آشنا نماید؛ چنان که در غم فراق پدر، غربت اسلام و تهاجم به حریم ولایت، پدر بزرگوارش را مخاطب قرار داده، پس از شکوه از فراق او، به سوگوار بودن
- مهدویت:
- منابع:
- شیعه،
- مهدویت،
- اشاره
- فاطمی بودن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف:
- آرامش فاطمه علیها السلام با یاد مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف:
- حضرت فاطمه علیها السلام در سخن امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف: چنان که در کلام حضرت فاطمه علیها السلام از امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و ویژگیهای شخصی و قيام ایشان یاد شده، در سخنان حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیز، حضرت فاطمه علیها السلام مورد تعظیم و تکریم قرار گرفته است. شیخ طوسی در الغيبه، در فصل توقيعات صادر شده از امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، گزارشی از توقيع ویژه از امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف ارائه کرده است که در پی اختلاف نظر برخی از شیعیان با ابن ابی غانم قزوینی (منکر امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف) صادر شد. امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در این توقيع، مردمان را از عاقبت سوء و ناپسند، پرهیز داده و با استناد به آیات قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام، لزوم وجود حجت الهی در جامعه را یاد آور شده اند. آن حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف در پایان این نامه به حوادث پدید آمده پس از رحلت رسول خدا صلی الله علیه و آله، حضرت فاطمه علیها السلام را برای خویش الگویی نیکو و پسندیده معرفی کرده اند: «وَ فِي ابْنَةِ رَسُولِ اللهِ صلی الله علیه و آله لِى أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ» (285 - 286؛ ر.ک: طبرسی، الاحتجاج، 2/ 278 - 279).
- پیوند میان فاطمه علیها السلام و مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در قرآن: برخی از روایات که در تأویل سوره قدر وارد شده، بین حضرت فاطمه علیها السلام و امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف پیوند برقرار نموده است؛ از جمله این روایتها، حدیثی از امام صادق علیه السلام است که بر اساس آن، مراد از «ليلة» در آیه «إِنَّا أنْزَلْناهُ في لَيلَةِ الْقَدْرِ» حضرت فاطمه زهرا علیها السلام مقصود از «قدر»، خداوند معرفی شده و «حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ» را زمان ظهور قائم عجل الله تعالی فرجه الشریف دانسته است (فرات کوفی، 581 - 582)؛ چنان که روایات دیگری نیز، چنین تأویلی را در سوره قدر بیان کرده اند (بحرانی، 5/ 714).
- منابع:
- مرگ و برزخ،
- معاد،
- دنیا و آخرت،
- بخش سوم: معارف عملی
- اشاره
- اخلاق و فضایل،
- تربیت،
- سیاست و عدالت،
- فلسفه احکام،
- اشاره
- رابطه اعمال با حکمتها:
- موارد فلسفه احکام:
- 5. حج:
- 6. و حق و عدل:
- 8. جهاد:
- 9. صبر:
- 10. امر به معروف و نهی از منکر:
- 11. نیکی به والدین:
- 12. صله ارحام:
- 13. قصاص:
- 14. وفای به عهد:
- 15. پرهیز از کم فروشی:
- 16. پرهیز از تهمت زدن:
- 17. پرهیز از شراب خواری:
- 18. پرهیز از سرقت:
- 19. پرهیز از خوردن مال يتيم:
- 20. پرهیز از زنا:
- 21. عدالت در احکام:
- 22. پرهیز از ظلم:
- 23. پرهیز از شرک:
- منابع:
- فهرست تفصیلی
- نمایه کلی جلدهای 1- 3
- نمایه کلی جلدهای 1 - 3
دانشنامه فاطمی سلام الله علیها جلد 3
مشخصات کتاب
عنوان و نام پديدآور : دانشنامه فاطمی سلام الله علیها/ زیر نظر علی اکبر رشاد.
مشخصات نشر : تهران : سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1393.
مشخصات ظاهری : 6ج.
شابک : 1500000ریال: دوره 978-600-108-233-7 : ؛ ج.1 978-600-108-234-4 : ؛ ج.2 978-600108-235-1 : ؛ ج.3 978-600-108-236-8 : ؛ ج.4 978-600-108-237-5 : ؛ ج.5 978-600-108-238-2 : ؛ ج.6 978-600-108-239-9 :
وضعیت فهرست نویسی : فاپا
يادداشت : ج.2 - 6 (چاپ اول: 1393).
یادداشت : کتابنامه.
یادداشت : نمایه.
مندرجات : ج.1 و 2. حیات، منزلت و شخصیت فاطمی (سلام الله علیها).- ج.3. حکمت و معارف فاطمی (سلام الله علیها).- ج.4 و 5. زن و خانواده- مباحث حقوقی.- ج.6. زن و خانواده، مباحث اجتماعی.
موضوع : فاطمه زهرا(سلام الله علیها)، 8؟ قبل از هجرت - 11ق. -- دایره المعارف ها
شناسه افزوده : رشاد، علی اکبر، 1335 -، ناظر
شناسه افزوده : سازمان انتشارات پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
رده بندی کنگره : BP27/2/د23 1393
رده بندی دیویی : 297/973
شماره کتابشناسی ملی : 3195196
ص: 1